Απάντηση: Ο όρος άνοια αναφέρεται σε ένα «σύνδρομο» το οποίο αποτελεί μια συλλογή από συμπτώματα και ενδείξεις. Η άνοια είναι το σύνδρομο κατά το οποίο τα άτομα αντιμετωπίζουν προβλήματα μνήμης καθώς και προβλήματα σε άλλους τομείς, οι οποίοι ελέγχονται από τον εγκέφαλο, όπως ο λόγος, η προσοχή κλπ. Το σύνδρομο της άνοιας έχει πολλές αιτίες αλλά η πλέον συχνότερη (σε ποσοστό 60%-70%) είναι η Νόσος Alzheimer.

Απάντηση: Τα συχνότερα συμπτώματα της άνοιας είναι τα εξής :

• εξασθένηση της μνήμης
• προβλήματα προσανατολισμού
• δυσκολία σε ορισμένες απλές δραστηριότητες (ντύσιμο, τηλεφωνήματα)
• διαταραχές της σκέψης και του λόγου
• διαταραχές της συμπεριφοράς, και αλλαγή στοιχείων του χαρακτήρα π.χ. ανησυχία και επιθετικότητα.

Σύμφωνα με όσα γνωρίζουμε σήμερα, η μεγάλη πλειονότητα των περιπτώσεων άνοιας τύπου Aλτσχάιμερ δεν είναι κληρονομικής μορφής.Πρόσφατα ανακαλύφθηκαν κάποια γονίδια τα οποία σχετίζονται με την νόσο. Ωστόσο, η ύπαρξη τους δεν συνεπάγεται εμφάνιση της νόσου, απλώς αυξάνει τις πιθανότητες εμφάνισης της. Σε έναν περιορισμένο αριθμό οικογενειών, όπου η εμφάνιση της Νόσου Alzheimer εντοπίζεται σε νεαρές ηλικίες, έχει βρεθεί μια γενετική μεταλλαγή, η οποία και ευθύνεται για την ασθένεια.

Η άνοια εκδηλώνεται συνήθως σε άτομα ηλικίας άνω των 60 ετών. Υπάρχει ωστόσο μια μικρή ομάδα ασθενών που εμφανίζουν συμπτώματα άνοιας πριν από την ηλικία των 60 ετών.

Παρά το γεγονός ότι δεν υπάρχει δυνατότητα να σταματήσουμε την εξέλιξη της ασθένειας, τα τελευταία χρόνια χρησιμοποιούνται φαρμακευτικές ουσίες οι οποίες επιβραδύνουν την εξέλιξη της νόσου και ελέγχουν τα συμπτώματά της.

Παρά το γεγονός ότι δεν υπάρχει δυνατότητα να σταματήσουμε την εξέλιξη της ασθένειας, τα τελευταία χρόνια χρησιμοποιούνται φαρμακευτικές ουσίες οι οποίες επιβραδύνουν την εξέλιξη της νόσου και ελέγχουν τα συμπτώματά της.

Οι ακριβείς αιτίες της νόσου Alzheimer δεν είναι γνωστές. Οι κυριότεροι, μη τροποποιήσιμοι παράγοντες κινδύνου είναι η αύξηση της ηλικίας και η γενετική προδιάθεση. Τελευταία πολλαπλασιάζονται αλματωδώς οι επιστημονικές ενδείξεις που συνδέουν τους γνωστούς αγγειακούς παράγοντες κινδύνου (υπέρταση, σακχαρώδης διαβήτης, υπερχοληστερολαιμία, παχυσαρκία, κάπνισμα) και με τη νόσο Αλτσχάιμερ. Ο έλεγχος των παραγόντων αυτών είναι ευεργετικός τόσο για τον εγκέφαλο όσο και για το καρδιαγγειακό σύστημα. Επιπλέον, η συστηματική σωματική αλλά και πνευματική άσκηση καθώς και η συμμετοχή σε κοινωνικές δραστηριότητες φαίνεται ότι προστατεύουν από την άνοια. Άτομα υψηλού μορφωτικού επιπέδου, με απαιτητικά επαγγέλματα που ασκούν συστηματικά το μυαλό τους, εμφανίζουν νόσο Αλτσχάιμερ σε μεγαλύτερη ηλικία και σε ηπιότερη μορφή σε σχέση με άτομα που κρατούν το μυαλό τους σε αδράνεια. Δραστηριότητες όπως το διάβασμα, τα πνευματικά παιχνίδια (χαρτιά, σκάκι) ή ακόμη και πιο απλές δραστηριότητες όπως η λύση σταυρολέξων, μπορούν να κρατήσουν ζωντανές τις νοητικές λειτουργίες των ηλικιωμένων και να βοηθήσουν στη διατήρηση της μνήμης τους.

Γενετικοί παράγοντες δύναται να έχουν καθοριστικό ρόλο και να επηρεάζουν την πιθανότητα εμφάνισης της νόσου. Στη σπάνια «οικογενή» μορφή της νόσου Αλτσχάιμερ (1-2% του συνόλου των πασχόντων) υπάρχουν 3 γονίδια που μεταφέρονται από τους γονείς στα παιδιά, με πιθανότητα 50% και προκαλούν νόσηση σε πολύ νεαρή ηλικία (50, 40 ή και 30 ετών). Γενετικοί προδιαθεσικοί παράγοντες επηρεάζουν σε πολύ μικρότερο βαθμό τη συχνή «σποραδική» μορφή της νόσου η οποία εμφανίζεται σε ηλικία άνω των 65 ετών και από την οποία πάσχει το 98% των ατόμων με άνοια. Ωστόσο, στην παρούσα χρονική στιγμή, οι γενετικοί αυτοί παράγοντες δεν είναι ούτε πλήρως γνωστοί ούτε τροποποιήσιμοι. Συνολικά, αν και μικρός, ο κίνδυνος νόσησης των πρώτου βαθμού συγγενών των ατόμων με νόσο Αλτσχάιμερ είναι 3-4 φορές μεγαλύτερος από τα άτομα χωρίς οικογενειακό ιστορικό.

Η φυσική πορεία της νόσου Αλτσχάιμερ οδηγεί τελικά στον θάνατο. Η εκφύλιση του εγκεφάλου αρχικά περιορίζεται σε δομές που σχετίζονται με τη μνήμη και τις νοητικές λειτουργίες γενικότερα. Στη συνέχεια, όμως, επεκτείνεται σταθερά σε ευρύτερες περιοχές του εγκεφάλου επηρεάζοντας σταδιακά όλες τις λειτουργίες και τα συστήματα του σώματος. Η προσωπικότητα αποδιοργανώνεται και στο τελικό στάδιο της νόσου το άτομο είναι κλινήρες, άλαλο και τελικά καταλήγει συνηθέστερα από λοιμώξεις.

Στα ειδικά Ιατρεία Μνήμης, η νόσος Αλτσχάιμερ διαγιγνώσκεται με ακρίβεια έως και 95%. Αρχικά γίνεται κλινική, νευρολογική και ψυχιατρική εκτίμηση και ανάλογα συστήνεται ο παρακλινικός έλεγχος (αιματολογικές και βιοχημικές εξετάσεις, απεικόνιση του εγκεφάλου, προσδιορισμός ειδικών πρωτεϊνών στο εγκεφαλονωτιαίο υγρό, γενετικός έλεγχος) και οι εξειδικευμένες νευροψυχολογικές δοκιμασίες (τεστ μνήμης και των άλλων νοητικών λειτουργιών).

Οι νευροψυχολογικές δοκιμασίες βοηθούν στη διάγνωση και στην παρακολούθηση της εξέλιξης της νόσου όπως και στην αξιολόγηση των φαρμακευτικών ή άλλου είδους παρεμβάσεων.

Για πληροφορίες σχετικά με το θέμα, συμβουλευθείτε το γιατρό σας.

Τα τελευταία χρόνια παγκοσμίως χρησιμοποιούνται μη φαρμακευτικές θεραπείες, οι οποίες απευθύνονται κατά κύριο λόγο στους ασθενείς που βρίσκονται στο αρχικό ή μέσο στάδιο της νόσου και εφαρμόζονται σε συνδυασμό με τη φαρμακευτική αγωγή. Κοινός στόχος των μη φαρμακευτικών θεραπειών είναι η κινητοποίηση του ασθενούς, η ενίσχυση της αυτονομίας και της καθημερινής λειτουργικότητάς του και η βελτίωση της ποιότητας ζωής τόσο του ίδιου όσο και της οικογένειάς του. Ανάλογα με τις ιδιαίτερες ικανότητες και ανάγκες του ασθενούς, προτείνεται η συμμετοχή του σε προγράμματα:

• Νοητικής ενδυνάμωσης
• Λογοθεραπείας
• Εργοθεραπείας
• Θεραπείας τέχνης
• Σωματικής άσκησης

Όλα τα παραπάνω αναφερόμενα προγράμματα λειτουργούν στα κατά περιοχές κέντρα ημέρας της ΑΛΛΗΛΕΓΓΥΗΣ

Τα τελευταία χρόνια, πολλά προγράμματα νοητικής ενδυνάμωσης γίνονται με τη χρήση των νέων τεχνολογιών. Υπάρχουν πλέον αρκετές εφαρμογές με ασκήσεις για την εξάσκηση όλων των νοητικών λειτουργιών, στις οποίες μπορούμε να έχουμε πρόσβαση μέσω του υπολογιστή μας, του tablet μας ή του έξυπνου κινητού μας. Οι ασκήσεις αυτές έχουν τη μορφή παιχνιδιών κάνοντας τη νοητική άσκηση πιο ενδιαφέρουσα και διαδραστική.

Όλα τα άτομα με άνοια εμφανίζουν ένα ή περισσότερα τέτοια συμπτώματα κατά τη διάρκεια της πορείας της νόσου, συνήθως στα πιο προχωρημένα στάδια. Παρουσιάζουν εξάρσεις και υφέσεις και υψηλό ποσοστό υποτροπών. Ανταποκρίνονται σε μη φαρμακευτικούς χειρισμούς αλλά κυρίως σε φαρμακευτική θεραπεία σε συνεννόηση με τον θεράποντα γιατρό.

Τα συμπτώματα αυτά περιλαμβάνουν:

• επιθετικότητα
• κατάθλιψη
• απάθεια
• αυξημένη κινητική δραστηριότητα, άσκοπη περιπλάνηση
• παραλήρημα και ψευδαισθήσεις
• άρση αναστολών και ακατάλληλες συμπεριφορές
• διαταραχές ύπνου (αϋπνία, υπνηλία κατά τη διάρκεια της ημέρας)

Τα συμπτώματα αυτά επιβαρύνουν τους φροντιστές και προκαλούν έκπτωση στην ποιότητα ζωής των πασχόντων και των οικογενειών τους. Επιπλέον συντελούν δραματικά στην ιδρυματοποίηση των ατόμων με άνοια και επομένως αυξάνουν σημαντικά το κόστος φροντίδας.

Τα προβλήματα μνήμης είναι αναμενόμενα στους ανθρώπους της τρίτης ηλικίας και δεν εξελίσσονται απαραίτητα σε νόσο Αλτσχάιμερ. Πολλοί ηλικιωμένοι βιώνουν δυσκολίες στο να ανακαλέσουν συγκεκριμένες πληροφορίες, όταν όμως τους δοθεί αρκετός χρόνος τελικά τα καταφέρνουν. Το να ανησυχεί κανείς για τη μνήμη του συχνά επιδεινώνει την κατάσταση. Σήμερα, έχουμε στη διάθεσή μας νέες και αποτελεσματικές μεθόδους που αυξάνουν σημαντικά τις δυνατότητες ελέγχου και ακριβούς διάγνωσης των διαταραχών μνήμης.

Στο Ηράκλειο, όπως και σε πολλές πόλεις της Ελλάδας οι ενδιαφερόμενοι πολίτες μπορούν να απευθύνονται στις κατά τόπους Εταιρείες Νόσου Αλτσχάιμερ οι οποίες είναι μέλη της Πανελλήνιας Ομοσπονδίας Αλτσχάιμερ.

Είναι μία μη επεμβατική διαδικασία που επιτρέπει την αξιολόγηση της μνήμης και των υπολοίπων νοητικών λειτουργιών του εξεταζόμενου, όπως είναι η προσοχή, ο λόγος, η κρίση κλπ.

Απευθύνεται σε ανθρώπους που έχουν παρατηρήσει αλλαγές στις νοητικές τους λειτουργίες και θέλουν να ελέγξουν το επίπεδό τους προκειμένου να διαπιστωθεί αν χρειάζεται να απευθυνθούν σε έναν ειδικό γιατρό για περαιτέρω διερεύνηση και αντιμετώπιση του προβλήματος.

Επιπλέον, η νευροψυχολογική αξιολόγηση είναι αναπόσπαστο μέρος του πρωτοκόλλου παρακολούθησης των ανθρώπων με άνοια, καθώς αποτελεί μία αντικειμενική μέτρηση της νοητικής κατάστασης του ατόμου που εξετάζεται. Τα αποτελέσματα της νευροψυχολογικής αξιολόγησης δίνουν στον γιατρό πολύτιμες πληροφορίες τις οποίες αξιοποιεί σε συνδυασμό με τα υπόλοιπα στοιχεία που έχει στη διάθεσή του (ιατρικό ιστορικό, εξετάσεις κλπ) ώστε να λάβει τις κατάλληλες αποφάσεις σχετικά με τη θεραπευτική αντιμετώπιση της νόσου.

Επιτρέπει τον εντοπισμό διαταραχών των νοητικών λειτουργιών μη αναμενόμενων για την ηλικία και το μορφωτικό επίπεδο του ανθρώπου που εξετάζεται, ακόμα αν οι δυσκολίες αυτές είναι πολύ ήπιες και δεν έχουν γίνει αντιληπτές από τον ίδιο ή τους οικείους του. Τα αποτελέσματα της νευροψυχολογικής αξιολόγησης αξιοποιούνται για την έγκαιρη διάγνωση και παρακολούθηση της εξέλιξης της Ήπιας Νοητικής Διαταραχής, της νόσου Αλτσχάιμερ και άλλων μορφών Άνοιας.

Όχι, η νευροψυχολογική αξιολόγηση δεν έχει προγνωστική αξία. Μπορεί όμως να δώσει λεπτομερή στοιχεία σε σχέση με την νοητική κατάσταση του ανθρώπου που εξετάζεται όπως διαμορφώνεται τη συγκεκριμένη χρονική στιγμή και να εντοπίσει ακόμα και πολύ μικρές αποκλίσεις από το φυσιολογικό, οι οποίες θα μπορούσαν να αποτελούν ενδείξεις μίας αρχόμενης νόσου.

Περιλαμβάνει τη χορήγηση μίας σειράς νευροψυχολογικών δοκιμασιών (τεστς). Με απλά λόγια, πρόκειται για μια σειρά ερωτήσεων στις οποίες ο εξεταζόμενος καλείται να απαντήσει είτε προφορικά, είτε γραπτά. Οι δοκιμασίες δεν αξιολογούν τις γνώσεις που έχει αποκτήσει κανείς στο σχολείο ή την ευφυία, αλλά τις νοητικές λειτουργίες του εγκεφάλου.

Συνήθως, διαρκεί 30 – 60 λεπτά. Η διάρκειά της ποικίλει ανάλογα με το λόγο για τον οποία πραγματοποιείται, το είδος και τη βαρύτητα των δυσκολιών που αντιμετωπίζει ο εξεταζόμενος, την ηλικία, το μορφωτικό του επίπεδο κ.ά.

Η νευροψυχολογική αξιολόγηση πραγματοποιείται μετά από ραντεβού στο τηλέφωνο 6974192595

Αν, με βάση τα αποτελέσματα της νευροψυχολογικής αξιολόγησης, κριθεί απαραίτητη η περαιτέρω διερεύνηση των δυσκολιών του ατόμου που εξετάζεται από γιατρό, ο εξεταζόμενος παραπέμπεται σε εξειδικευμένους στις άνοιες επαγγελματίες υγείας. Σημειώνεται ότι στην περίπτωση των ατόμων με άνοια, η συστηματική παρακολούθηση από γιατρό είναι απαραίτητη προκειμένου να πραγματοποιούνται οι ενδεδειγμένες εργαστηριακές εξετάσεις, να συνταγογραφείται η κατάλληλη φαρμακευτική αγωγή και να παρακολουθείται η πορεία της νόσου.

Επίσης κάτι που ίσως δεν ξέρετε, είναι ότι οι άνθρωποι που ξεχνούν, έχουν στη διάθεσή τους έναν ακόμα ισχυρό σύμμαχο: τη νοητική ενδυνάμωση, έναν μη φαρμακευτικό τρόπο ενίσχυσης των νοητικών τους λειτουργιών.

Είναι μία μη φαρμακευτική θεραπεία για την αντιμετώπιση των νοητικών διαταραχών, δηλαδή των προβλημάτων μνήμης, προσοχής, λόγου κλπ.

Απευθύνεται σε άτομα με Ήπια Γνωστική Διαταραχή (ΗΓΔ) και ανθρώπους με νόσο Αλτσχάιμερ ή κάποια άλλη μορφή άνοιας που βρίσκονται στα αρχικά και μεσαία στάδια της νόσου.

Η νοητική ενδυνάμωση είναι μία προσωποκεντρική και εξατομικευμένη προσέγγιση που αντιμετωπίζει το άτομο ολιστικά από άποψη βιολογική, ψυχολογική και κοινωνική.

Οι στόχοι της είναι:

· Η σταθεροποίηση ή βελτίωση της μνήμης και των υπολοίπων νοητικών λειτουργιών του συμμετέχοντα για όσο το δυνατόν μεγαλύτερο χρονικό διάστημα.

• Η κινητοποίηση, η ενίσχυση της αυτονομίας και η βελτίωση της λειτουργικότητας.
• Η βελτίωση της διάθεσης και η καταπολέμηση της απάθειας, της απόσυρσης και της καταθλιπτικής συμπτωματολογίας.
• Η δημιουργία μιας σχέσης εμπιστοσύνης ανάμεσα στον συμμετέχοντα και τον επαγγελματία υγείας μέσα σε ένα ασφαλές και υποστηρικτικό περιβάλλον.
• Η διαμόρφωση ενός προγράμματος ρουτίνας που παρέχει στον συμμετέχοντα ασφάλεια και αίσθηση προβλεψιμότητας.
• Η αποδοχή της διάγνωσης και η αποτελεσματική διαχείριση των συναισθηματικών αντιδράσεων, αλλά και των καθημερινών προκλήσεων που αυτή συνεπάγεται.
• Η ενίσχυση της αυτοεκτίμησης και της αυτοπεποίθησης.

· Η συνολική βελτίωση της ποιότητας ζωής του ατόμου.

Στην πλαστικότητα του εγκεφάλου, δηλαδή στην ικανότητά του να αλλάζει ανταποκρινόμενος στα ερεθίσματα που δέχεται από το περιβάλλον. Οι δομημένες συνεδρίες νοητικής ενδυνάμωσης γυμνάζουν τον εγκέφαλο μέσα από ειδικά διαμορφωμένες δραστηριότητες και τον βοηθούν να δημιουργήσει νέα κύτταρα και νέα “μονοπάτια” μεταξύ των κυττάρων, ώστε να λειτουργεί στο καλύτερο δυνατό επίπεδο.

Τα προγράμματα νοητικής ενδυνάμωσης πραγματοποιούνται συχνά στο πλαίσιο μικρών, ομοιογενών ομάδων. Συνήθως, οι συνεδρίες πραγματοποιούνται με συχνότητα 2 φορές την εβδομάδα, ανάλογα με το πλαίσιο και τις υπάρχουσες ανάγκες.

σχεδιάζεται ένα θεραπευτικό πρόγραμμα το οποίο μπορεί να περιλαμβάνει:

• ασκήσεις μνήμης, αντίληψης, προσοχής, λόγου, κρίσης κλπ με μολύβι και χαρτί ή σε ηλεκτρονικό υπολογιστή
• προσανατολισμό στο χρόνο, το χώρο και την επικαιρότητα
• λειτουργικές ασκήσεις με εφαρμογή στην καθημερινότητα
• θεραπεία δι’ αναμνήσεων
• εκμάθηση ή επανεκμάθηση υλικού (π.χ. προσωπικών πληροφοριών) με την εφαρμογή κατάλληλων τεχνικών
• εκπαίδευση στην εφαρμογή μνημονικών τεχνικών και εξωτερικών μνημονικών βοηθημάτων (π.χ. στη χρήση ατζέντας)
• θεραπείες τέχνης

• Η ευελιξία. Πρόκειται για μία εξατομικευμένη θεραπευτική προσέγγιση που αναδιαμορφώνεται συνεχώς καθώς η νόσος εξελίσσεται και η κατάσταση του συμμετέχοντα (διανοητική και συναισθηματική) μεταβάλλεται.
• Η κινητοποιητική δράση. Οι άνθρωποι που συμμετέχουν σε προγράμματα νοητικής ενδυνάμωσης δεν εναποθέτουν τις ελπίδες τους αποκλειστικά στη “μαγική” και δυσνόητη δράση ενός φαρμάκου. Αντίθετα, ενθαρρύνονται να καταβάλλουν συνειδητή προσπάθεια ώστε να βοηθήσουν οι ίδιοι τον εαυτό τους.
• Η μη απειλητική φύση. Τα προγράμματα νοητικής ενδυνάμωσης είναι σχεδιασμένα με τέτοιο τρόπο ώστε να είναι ευχάριστα και διασκεδαστικά. Επιπλέον, πραγματοποιούνται σε ένα φιλικό και απόλυτα ασφαλές περιβάλλον όπου δίνεται έμφαση στις δυνάμεις του συμμετέχοντα και σε όσα καταφέρνει καλά και όχι στις αδυναμίες και τα λάθη του.

Η νοητική ενδυνάμωση προσφέρεται συνδυαστικά με τη φαρμακευτική αγωγή και ενισχύει το θεραπευτικό της αποτέλεσμα. Υπάρχουν, ωστόσο, περιπτώσεις όπου προσφέρεται και μεμονωμένα σε ανθρώπους που δεν ανταποκρίνονται στη φαρμακευτική αγωγή ή αρνούνται να πάρουν φάρμακα.

Ο πλέον ειδικός για τη διαμόρφωση και την υλοποίηση ενός προγράμματος νοητικής ενδυνάμωσης είναι ο νευροψυχολόγος, ο οποίος γνωρίζει σε βάθος τη λειτουργία του ανθρώπινου εγκεφάλου και διαθέτει τα κατάλληλα εργαλεία για την αξιολόγηση και την άσκηση των νοητικών λειτουργιών ενός ανθρώπου που ξεχνά. Ωστόσο, προγράμματα νοητικής ενδυνάμωσης παρέχονται και από ειδικά εκπαιδευμένους επαγγελματίες υγείας άλλων ειδικοτήτων, όπως ψυχολόγους, λογοθεραπευτές κλπ.

Η συμβουλευτική και η ψυχοεκπαίδευση επιτρέπουν στους οικείους ενός ανθρώπου με άνοια: – να ενημερωθούν για τη νόσο – να κατανοήσουν την επίδρασή της στο αγαπημένο τους πρόσωπο και τους ίδιους – να αντιμετωπίσουν αποτελεσματικά τις αλλαγές και τα προβλήματα που συνδέονται με τη διάγνωση – να διαχειριστούν καλύτερα τα συναισθήματά τους και – να διαμορφώσουν μία ομαλή και ευχάριστη καθημερινότητα για όλα τα μέλη της οικογένειας.

Στην πόλη μας η Εταιρεία ΑΛΛΗΛΕΓΓΥΗ, για τη νόσο Αλτσχάιμερ και την υγιή γήρανση προσφέρει τα τελευταία 15 χρόνια αφιλοκερδώς υπηρεσίες ενημέρωσης, εκπαίδευσης, ευαισθητοποίησης των ενδιαφερόμενων συμπολιτών μας με ολοκληρωμένα προγράμματα νοητικής ενδυνάμωσης, ψυχολογικής υποστήριξης αλλά και προγράμματα πρόληψης και προώθησης της ενεργού και υγιούς γήρανσης.

Σε όλα τα κέντρα της ΑΛΛΗΛΕΓΓΥΗΣ εξειδικευμένοι επαγγελματίες υγείας προσφέρουν δωρεάν τις υπηρεσίες τους.

Για περισσότερες πληροφορίες μπορείτε να καλείτε στα παρακάτω τηλέφωνα (ώρες γραφείου): ΙΩΑΝΝΑ ΚΟΡΤΣΙΔΑΚΗ Πρόεδρος Δ.Σ. ΑΛΛΗΛΕΓΓΥΗΣ τηλ. 6974192595, Γραμματεία ΑΛΛΗΛΕΓΓΥΗΣ τηλ. 6947816155